LVS-toetsen, iets over een kind en het badwater

Jacqueline Visser, manager basisonderwijs

Een LVS-toets bepaalt je toekomst?
Onlangs raakte ik in gesprek met een moeder. Zij vertelt dat haar dochter van 10 die ochtend met buikpijn naar school (groep 7) was gegaan. Op haar vraag wat er was, antwoordde haar dochter dat ze die dag een toets ging maken. En die toets was heel belangrijk voor haar toekomst, want die telde al mee voor het schooladvies volgend jaar in groep 8. Dus was haar dochter bang dat ze die toets niet goed zou maken…

Zoek en vervang Citotoets door LVS-toetsen?
De angst van dit meisje van 10 bevestigt de zorg die ik heb over het gebruik van LVS-toetsen  (toetsen van het Leerling Volg Systeem) voor schooladviezen. En dan niet over het feit dát de resultaten op die toetsen gebruikt worden. Want natuurlijk geeft de ontwikkeling van een leerling gedurende een basisschoolperiode belangrijke informatie over welke vervolgstap het best past. Wél maak ik me zorgen over de mechanische wijze waarop die gegevens in sommige scholen of regio’s worden gebruikt: ‘alleen bij een A-score op één of meer vakken in groep 6 t/m 8, is een leerling geschikt voor het VWO’. Een ontwikkeling die samenhangt met een wetswijziging waardoor basisschooladvies veel belangrijker is geworden voor de verwijzing naar het voortgezet onderwijs. Die wetswijziging bepaalt dat de score op een eindtoets niet meer allesbepalend mag zijn; het primaat ligt bij het basisschooladvies. Wat nu als een leerling:

• een laatbloeier is en pas eind groep 7 op gang komt?
• op één vak minder scoort maar dat compenseert door een enorme motivatie?
• de toetsen wel goed maakt, maar zijn/haar werkhouding niet past bij de werkwijze van het VO?

Allemaal bedenkingen die ook altijd naar voren kwamen toen de score op Citotoets als allesbepalend werd ervaren. ‘Alleen met een Citoscore van 545 of hoger mag je op onze school komen’. De Citotoets was nooit bedoeld als enig criterium, maar als second opinion naast het advies van de leerkracht. Die in het schooladvies van de basisschool ook zaken als leerwerkhouding en de sociaal-emotionele ontwikkeling betrekt. Nu bekruipt mij het gevoel dat door de wetswijziging op diverse plekken in Nederland de LVS-toetsen de positie van de eindtoets overnemen, en dan niet in positieve zin. Waarbij de druk vanuit ouders en het voortgezet onderwijs een eigen rol speelt.

Laat de LVS-toetsen in hun waarde!
Ik zie een groot risico in het steeds strakkere gebruik van de toetsen uit leerlingvolgsystemen voor het schooladvies. Namelijk dat die LVS-toetsen niet meer gebruikt worden voor het doel waarvoor ze zijn gemaakt. En wat is dat doel van de LVS-toetsen dan wel? Dat is informatie geven over de cognitieve ontwikkeling van kinderen, zodat leerkrachten:

• met hun onderwijs zo goed mogelijk daarbij kunnen aansluiten;
• signaleren welke leerlingen extra aandacht of extra uitdaging nodig hebben;
• het onderwijs aan de hele groep kunnen evalueren.

Voor we het weten zijn de LVS-toetsen één langdurige voorsorteermachine voor het voortgezet onderwijs. Met als slechtste scenario: een enorme druk op de toetsafnames in het basisonderwijs, vergelijkbaar met de druk die in de loop van de jaren op de Citotoets is ontstaan. Met alle bijbehorende uitwassen. Tegelijkertijd zijn de toetsresultaten geen hulpmiddel meer voor de leerkrachten gedurende het onderwijs. Dat moeten we toch niet willen?

Het kind niet met het badwater weggooien!
Graag zou ik samen met het onderwijs hiertegen willen strijden, zodat we voorkomen dat we het kind met het badwater weggooien. We kunnen bijvoorbeeld:

• in de communicatie met ouders én voortgezet onderwijs duidelijk aangeven waarvoor de LVS-toetsen wel én niet bedoeld zijn;
• ontspannen omgaan met de afname van LVS-toetsen gedurende de basisschoolperiode: laat kinderen weten dat het erom gaat dat ze je laten zien wat ze allemaal al kunnen;
• stoppen met het vermelden van de niveaus A t/m E of I t/m V op de rapporten;
• in plaats daarvan tijdens 10-minutengesprekken met ouders kijken naar de ontwikkeling van kinderen aan de hand van de toetsresultaten en aan te geven wat je met die resultaten doet;
• samen met collega’s tot een gewogen advies voor het voortgezet onderwijs komen, en niet mechanisch de regels van een plaatsingswijzer of ander instrument te volgen (zie bijvoorbeeld het artikel Een gewogen besluit);
• de adviezen onderbouwen aan de hand van het complete beeld dat je van de leerling hebt.

Doe je met mij mee?